อูแชน อัตเชต์ ภาพถ่ายกรุงปารีส

กรุงปารีส ประเทศฝรั่งเศส ถ่ายทอดผ่านเลนส์ของ อูแชน อัตเชต์ ช่างภาพแห่งศตวรรษที่ 19 ผู้บุกเบิกภาพถ่ายเชิงสารคดีของโลก แต่ละภาพนั้นถ่ายทอดให้เห็นอาคารบ้านเรือนและท้องถนน ในช่วงเวลาก่อนเปลี่ยนผ่านสู่ยุคโมเดิร์นนิสม์ (ราวทศวรรษที่ 1920)

อูแชน อัตเชต์ หรือชื่อเต็มๆ ว่า ชอง-อูแชน-โอกุสต์ อัตเชต์ ไม่ได้มีชีวิตอยู่เห็นความสำเร็จของตัวเอง ภาพถ่ายส่วนใหญ่ของเขา ได้รับการตีพิมพ์เผยแพร่ครั้งแรก โดย เบอเรอนีซ แอบบอตต์ ช่างภาพแนวสารคดีชาวอเมริกัน หลังจากที่ตัวเขาเองได้เสียชีวิตไปแล้ว ภาพเหล่านี้กลายเป็นแรงบันดาลใจให้ศิลปินเซอร์เรียลิสม์ทั้งหลาย รวมทั้งจิตรกรแขนงอื่นๆ หลังจากนั้น

เขาเกิดเมื่อ 12 ก.พ. 1857 ที่เมืองลิบวร์น ทางตอนใต้ของฝรั่งเศส ชอง-อูแชน อัตเชต์ บิดาของเขา เป็นช่างสร้างรถม้า เสียชีวิตลงในปี 1862 ขณะที่มารดา กลารา-อเดอลีน (อูร์กลิเยร์) อัตเชต์ เสียชีวิตหลังจากนั้นไม่นาน เด็กชายกำพร้าพ่อแม่ต้องย้ายมาอยู่ในความปกครองของตายายในเมืองบอร์กโดซ์

หลังจากที่จบการศึกษาชั้นมัธยมต้น อูแชน อัตเชต์ ก็เข้าไปทำงานกับพาณิชย์นาวี ปี 1878 เขาย้ายเข้ามายังกรุงปารีส มาสอบเข้าโรงเรียนการแสดง แต่เนื่องจากอูแชนยังคงรับราชการทหาร ทำให้ไม่อาจเข้าเรียนตรงเวลาได้ในที่สุดก็ถูกเชิญออก

กระนั้นเขายังคงปักหลักอยู่ในกรุงปารีส และเข้าร่วมกลุ่มกับนักแสดงละครเร่ ออกเดินทางไปเปิดการแสดงทั่วกรุงปารีสและเมืองใกล้เคียง จนพบรักกับนักแสดงสาว วาลองทีน เดอลาฟอสส์ กอมปานญง และกลายเป็นคู่ชีวิตกันจนวาระสุดท้าย

ในปี 1887 อูแชนต้องยุติชีวิตนักแสดงหลังจากติดเชื้อในกล่องเสียง เขาพยายามเบนเข็มไปวาดภาพ แต่ไม่ประสบความสำเร็จ ก่อนจะหันมาจับกล้องถ่ายภาพในปี 1888 โดยเริ่มถ่ายเมืองอามียองส์และโบเวส์ ทางตอนเหนือของฝรั่งเศสเป็นแห่งแรกๆ กระทั่งปี 1890 เขาย้ายกลับมายังกรุงปารีส ในฐานะช่างภาพมืออาชีพอย่างเต็มตัว ที่มีความเชี่ยวชาญด้านการถ่ายภาพสารคดี เริ่มด้วยงานเก็บภาพเบื้องหลังการทำงานของจิตรกร สถาปนิก และนักออกแบบฉากละคร

อูแชน อัตเชต์ รับงานถ่ายภาพสารคดีให้พิพิธภัณฑ์การ์นาวาเลต์ และหอจดหมายเหตุแห่งกรุงปารีส ในปี 1898 ที่นอกจากรับซื้อภาพถ่ายก่อนหน้านี้ของเขาเอาไว้แล้ว ยังมอบหมายให้เขาถ่ายภาพอาคารบ้านเรือนโบราณและถนนหนทางในกรุงปารีส เพื่อเป็นบันทึกทางประวัติศาสตร์อีกด้วย

ระหว่างสงครามโลกครั้งที่ 1 อูแชน อัตเชต์ เก็บผลงานของเขาเอาไว้อย่างดีที่ห้องใต้ดินในบ้านของตัวเอง นอกจากความสูญเสียเรื่อง เลออง ลูกชายของแฟนสาว วาลองทีน ที่เสียชีวิตจากการไปสู้รบที่แนวหน้าแล้ว ผลงานของเขาไม่ได้รับผลกระทบจากสงครามเลย ยังคงอยู่ครบเซตแห่งบันทึกประวัติศาสตร์ โดยในปี 1920-1921 เขาขายฟิล์มทั้งหมดให้พิพิธภัณฑ์การ์นาวาเลต์ และหอจดหมายเหตุแห่งกรุงปารีส ก่อนจะนำเงินทุนที่ได้รับ ไปถ่ายภาพสวนสวยของพระราชวังแวร์ซายล์ส เมืองแซงต์-คลูด์ และโซซ์ ชานกรุงปารีส รวมทั้งถ่ายภาพสารคดีชุดโสเภณีแห่งกรุงปารีส

อูแชน

เบอเรอนีซ แอบบอตต์ ช่างภาพสาวชาวอเมริกันที่ตอนนั้นทำงานให้กับจิตรกรเซอร์เรียลิสม์ชาติเดียวกัน แมน เรย์ ได้เจอกับอูแชน ในปี 1925 ซึ่งเป็น 2 ปี ก่อนที่เขาจะเสียชีวิต เธอชื่นชอบผลงานของเขา นอกจากซื้อไปเป็นสมบัติส่วนตัวหลายภาพแล้ว ยังพยายามชักชวนให้คนอื่นเห็นดีเห็นงามด้วย โดยเฉพาะความพยายามเขียนถึง ช่วยจัดนิทรรศการ รวมทั้งนำไปรวมเล่มลงในหนังสือ ฯลฯ

ในช่วงเวลาที่อูแชนตัดสินใจยึดอาชีพช่างภาพ เมื่อทศวรรษที่ 1880 นั้น ยังไม่เคยมีอาชีพนี้มาก่อน จะมีก็แต่ช่างภาพมือสมัครเล่นเท่านั้น โดยเฉพาะการถ่ายภาพทิวทัศน์ ดอกไม้รวมทั้งการร่วมงานกับศิลปินแขนงต่างๆ เรียกว่า เขาเป็นผู้บุกเบิกอย่างแท้จริง โดยเฉพาะคอลเลกชั่นกรุงปารีสเก่าของเขา

ภาพถ่ายกรุงปารีสยุคนู้น ถ่ายระหว่างปี 1897-1927 จากหลากหลายมุมมอง ทั้งถนนสายเล็กแคบ ตึกรามบ้านเรือนเก่าๆ ศูนย์กลางของเมือง ริมแม่น้ำแซน การตกแต่งภายในของอาคารต่างๆ ไปจนกระทั่งสวนหลังบ้านเล็กๆ ผ่านกล้องที่ทำด้วยกล่องไม้ขนาดใหญ่ โดยอาศัยเลนส์ชนิดที่เป็นเส้นตรง (Rapid Rectilinear Lens) ให้แสงผ่านเข้าไปยังกระจกขนาด 18x24 เซนติเมตรอย่างรวดเร็ว

บรรยากาศบ้านเมืองกรุงปารีสก่อนสงครามโลกครั้งที่ 2 หรือก่อนที่ยุคโมเดิร์นนิสม์จะทำให้อาคารโบราณหลายแห่งหายไปจากเมืองแสนโรแมนติก โชคดีที่อูแชนชื่นชอบรายละเอียดของการออกแบบอาคารบ้านเรือนโบราณเป็นการส่วนตัว ทำให้ไม่ลืมจะเก็บภาพช่องหน้าต่าง ราวบันได รวมทั้งรายละเอียดในการตกแต่งภายในอื่นๆ ผ่านแผ่นฟิล์ม (กระจก) เอาไว้แทบจะทุกซอกทุกมุม กลายเป็นบันทึกทางประวัติศาสตร์อันล้ำค่า

อูแชน ยังมีสไตล์ในการถ่ายภาพที่เป็นเอกลักษณ์ นั่นคือ การถ่ายภาพในที่แสงน้อยด้วยการเปิดหน้ากล้องไว้นานๆ รวมทั้งการทิ้งพื้นที่กว้างๆ ในภาพให้เห็นบรรยากาศของบ้านเมืองแบบเต็มๆ มากกว่าจะจดจ่อถ่ายสิ่งใดสิ่งหนึ่ง ภาพของเขาส่วนใหญ่จะเป็นสถานที่เวิ้งว้างร้างไร้ผู้คน นั่นคือสิ่งที่เขาตั้งใจ โดยเขามักจะแบกกล้องคู่ใจออกไปตั้งแต่พระอาทิตย์ยังไม่ขึ้น เพื่อที่จะหลีกเลี่ยงผู้คนและรถรา แม้จะแสงน้อยก็ไม่เป็นไร เพราะอาศัยการเปิดหน้ากล้องนานๆ ได้

“เป็นความตั้งใจของผม ที่จะเก็บบันทึกเมืองอันแสนยิ่งใหญ่นี้เอาไว้แบบที่มันเป็น” ภาพของเขากลายเป็นที่สนใจจากศิลปินยุคนั้นอย่าง อองเดร เดอแร็ง อองรี มาติสส์ และ ปาโบลปิกัสโซ และเมื่อ แมน เรย์ ขอตีพิมพ์ภาพของเขาใน La Revolution Surrealiste นิตยสารทางศิลปะ อูแชนก็บอกว่า ไม่ต้องใส่เครดิตชื่อของเขาลงไปหรอก “นี่เป็นแค่ภาพสารคดีบันทึกกรุงปารีสเท่านั้นเอง ไม่ใช่งานศิลปะอะไร”

แผ่นฟิล์มของอูแชนที่ยังคงหลงเหลือ กระจัดกระจายไป 2 ชุด 2,000 แผ่น อยู่ที่หอจดหมายเหตุ กรุงปารีส ขณะที่อีกส่วน เบอเรอนีซ แอบบอตต์ เป็นผู้ซื้อไป ทั้งสองผู้ครอบครอง มีการนำภาพออกมาจัดแสดงเป็นวาระๆ ครั้งแรกในปี 1929 ที่มีการจัดแสดงภาพของเขาที่งานนิทรรศการ Film und Foto Werkbund ในเมืองสตุตการ์ต เยอรมนี ส่วนพิพิธภัณฑ์ศิลปะร่วมสมัย กรุงนิวยอร์ก ก็จัดแสดงรูปภาพกรุงปารีสเก่า ของอูแชน ปี 1968 หลังได้รับมาจาก เบอเรอนีซ แอบบอตต์

เฮอร์มัน ซาฟเทิลเฟน ภาพวาดพันธุ์พฤกษ์

หอศิลป์แห่งชาติ กรุงสตอกโฮล์ม ประเทศสวีเดน เพิ่งได้รับภาพวาดสีน้ำ อันเป็นภาพที่วาดเพื่อประกอบการศึกษาเรื่องพฤกษศาสตร์ จากปี 1683 ผลงานของ เฮอร์มัน ซาฟเทิลเฟน จิตรกรชาวดัตช์ (มีชีวิตระหว่าง ปี 1609-1685) ซึ่งได้รับการว่าจ้างจาก แอ็กเนส บล็อก โดยส่วนใหญ่เป็นภาพของพันธุ์ไม้ ดอกไม้หน้าตาแปลกๆ ที่ในขณะนี้หลงเหลือมาให้คนรุ่นหลังได้ศึกษาเพียง 27 ภาพเท่านั้น

ผลงานของเขาแสดงให้เห็นความละเอียดลึกซึ้งในการวาดภาพพันธุ์ไม้แต่ละชนิด ซึ่งผลงานเด่นในชุดภาพวาดสีน้ำ ประกอบการศึกษาพฤกษศาสตร์ ได้แก่ Sticky Nightshade (Solanum sisymbriifolium) ภาพวาดสีน้ำขนาดใหญ่ ที่แสดงให้เห็นภาพไม้ผลเล็กๆ ที่มีเฉพาะในทวีปอเมริกาใต้และแอฟริกาเท่านั้น ตอนนี้อยู่ในคอลเลกชั่น ไอ.คิว. ฟาน เรจเทเรน อัลเทน่า ของสถาบันประมูลคริสตีส์

เฮอร์มัน ซาฟเทิลเฟน เริ่มต้นอาชีพทางด้านศิลปะของเขาในอูเทรชต์ โดยทำทั้งวาดภาพ เขียนแบบ ภาพพิมพ์ไม้แนวแลนด์สเคป เขาสร้างสรรค์ชิ้นงานอย่างขยันขันแข็ง โดยมีผลงานภาพวาดกว่า 300 ภาพ กราฟฟิกเป็นพันๆ ชิ้น แถมด้วยภาพพิมพ์แลนด์สเคปอีกจำนวนหนึ่ง

ภาพวาดสีน้ำประกอบการศึกษาพฤกษศาสตร์ เป็นชิ้นงานที่เขาเริ่มลงมือทำในช่วงบั้นปลายชีวิต โดย แอ็กเนส บล็อก นักพฤกษศาสตร์และนักออกแบบจัดสวน เป็นผู้ปิ๊งไอเดียว่า น่าจะมีการบันทึกเรื่องราวของพันธุ์ไม้แปลกๆ หายากต่างๆ เอาไว้เป็นรูปภาพสวยๆ หากผลงานชุดนี้เป็นมากกว่านั้น โดยได้รับการยกย่องให้เป็นภาพชุดศึกษาพฤกษศาสตร์ ที่โดดเด่นที่สุดของศตวรรษที่ 17 ซึ่งนอกจากจะมีคุณค่าทางด้านพฤกษศาสตร์ ด้านการเป็นศิลปะสีน้ำแล้ว ยังเป็นบันทึกทางประวัติศาสตร์ของการควบรวมศาสตร์แห่งศิลปะเข้ากับวิทยาศาสตร์อีกด้วย

สำหรับงานศิลปะเชิงพฤกษศาสตร์ กลายเป็นแฟชั่นที่ฮิตในหมู่นักวิทยาศาสตร์ และแวดวงนักออกแบบสวนในยุโรป ตั้งแต่ช่วงกลางศตวรรษที่ 16 โดยเฉพาะในเนเธอร์แลนด์นั้น การวาดภาพเชิงพฤกษศาสตร์แบบนี้กลายเป็นธรรมเนียมเลยก็ว่าได้

แอ็กเนส บล็อก เป็นนักสะสมดอกไม้ โดยเฉพาะประเภทพันธุ์หายากทั้งหลาย ซึ่งผลงานจัดสวนของเธอจะเต็มไปด้วยดอกไม้หน้าตาแปลกๆ ในคอลเลกชั่นของเธอมีพันธุ์ไม้มากกว่า 500 สายพันธุ์ อย่างเช่นที่เห็นในสวนที่เธอจัดที่เมืองไวเวอร์ฮอฟ ชานกรุงอัมสเตอร์ดัม ที่เธอให้เฮอร์มัน มาเก็บบันทึกเป็นศิลปะสีน้ำแสนสวยสุดคลาสสิก ในปี 1680 ก่อนที่เขาจะลาจากโลกในเวลาเพียงไม่นาน โดยเขาได้วาดภาพสีน้ำเชิงพฤกษศาสตร์เอาไว้เป็นร้อยๆ รูป ทว่า เหลือตกทอดมาถึงปัจจุบันเพียงแค่ 27 รูปเท่านั้น ที่บอกได้ว่าเป็นผลงานของเขา

นักประวัติศาสตร์ศิลปะที่ศึกษาผลงานภาพสีน้ำของเฮอร์มันในชุดนี้ บอกว่า เขาอาศัยเทคนิค ทรอมป์-เลยล์ (Trompe-l’oeil) หรือการสร้างภาพลวงตาให้ภาพดูเสมือนจริง อันเป็นเทคนิคที่นิยมกันมาตั้งแต่สมัยบาโรก (ราวศตวรรษที่ 16)

เฮอร์มัน ซาฟเทิลเฟน วาดให้ดอกหรือผลซ้อนทับกับก้านใบ อาศัยความตัดกันของแสงเงา รวมทั้งวาดการผลิออกของดอกไม้ ที่มีให้เห็นทั้งดอกตูม ผลิออก ค่อยๆ บาน จนบานเต็มที่ ทำให้เกิดมิติที่เสมือนจริง ซึ่งจริงๆ แล้วเขาไม่ได้วาดภาพจากสิ่งที่เห็นในเชิงสติลล์ไลฟ์ เนื่องจากว่าเป็นภาพวาดสำหรับการศึกษาด้านพฤกษศาสตร์ จึงต้องให้ข้อมูลความเป็นพันธุ์ไม้ชนิดนั้นครบถ้วนในภาพเดียว เขาต้องดึงเอาดอกตูมจากต้นหนึ่ง ดอกเพิ่งบาน และบานเต็มที่จากอีกต้นหรือ 2-3 ต้น มารวมไว้ราวกับมันเป็นชิ้นเดียวกันอย่างเนียนๆ

หอศิลป์แห่งชาติสวีเดน ได้รับภาพนี้มาผ่านกองทุนวีรอส ฟันด์ นอกจากภาพ Sticky Nightshade ที่เพิ่งมีมาให้ชมที่นี่แล้ว ภาพเด่นๆ ในชุดนี้ยังมี Madagascar Potato ซึ่งปัจจุบันอยู่ที่บริติช มิวเซียม กรุงลอนดอน ประเทศอังกฤษ

ทิวทัศน์แห่งเวนิซ ของ โจเซฟ มัลลอร์ด วิลเลียม เทอร์เนอร์

ผลงานมาสเตอร์พีซของ จอห์น มอลลอร์ด วิลเลียม เทอร์เนอร์ ทำลายสถิติในการประมูลของสถาบันคริสตีในกรุงนิวยอร์ก เมื่อปี 2010 ด้วยมูลค่า 35,856,000 ดอลลาร์สหรัฐ

นอกจากจิตรกรรมชื่อ Giudecca, La Donna della Salute และ San Giorgio อันเป็นภาพทิวทัศน์บริเวณแกรนด์ คาแนล ในกรุงเวนิซ จะเต็มไปด้วยความงามแล้ว ส่วนหนึ่งที่ราคาได้พุ่งสูงขึ้นเป็นประวัติการณ์นั้น ก็เนื่องเพราะภาพเขียนชุดดังกล่าวไม่ได้ออกสู่สายตาสาธารณชนมาเป็นเวลากว่า 30 ปีแล้ว

ผู้ที่นำภาพเขียนชุดนี้ออกมาขายให้สถาบันคริสตี ได้แก่ สมาคมเซนต์ฟรานซิส ออฟ อัสซีซี ซึ่งเป็นองค์กรการกุศลที่เก็บงานสะสมของชาวยุโรปเอาไว้ตั้งแต่ทศวรรษที่ 90 และคอลเลคชั่นเวนิซของ เจ.เอ็ม.ดับเบิลยู. เทอร์เนอร์ นับว่าสมบูรณ์แบบ ที่สุด โดยเป็นชิ้นงานที่เคยนำออกแสดงที่รอยัล อคาเดมี ออฟ อาร์ต ในกรุงลอนดอนเมื่อปี 1841

ณ เวลานั้น Giudecca ได้รับคำชื่นชมมากมาย โดยเฉพาะในเรื่องของความรุ่มรวยแห่งสีสัน เป็นภาพเขียนที่โดดเด่น เต็มไปด้วยจินตนาการและชีวิตชีวา น่าชมเชยเป็นอย่างยิ่ง

เมื่อสถาบันคริสตีได้ภาพนี้มา และประกาศออกไปว่าจะมีการประมูล ก็ได้เสียงตอบรับจากบรรดานักสะสมศิลปะมากมาย "นี่เป็นคอลเลคชั่นภาพเขียนที่ยอดเยี่ยม" นิโคลัส ฮอลล์ ผู้อำนวยการฝ่ายศิลปะมาสเตอร์พีซนานาชาติของสถาบันคริสตีกล่าวอีกว่า คอลเลคชั่นดังกล่าวเป็นภาพเขียนที่หายาก "ไม่แปลกเลยที่จะทำลายสถิติการประมูลภาพเขียนทั้งหลาย นอกจากนี้ ในความคิดเห็นส่วนตัวของผม เทอร์เนอร์ก็เป็นหนึ่งในสุดยอดจิตรกรชาวอังกฤษด้วย"

หลังจากที่นำออกแสดงที่รอยัล อคาเดมี ออฟ อาร์ต ในกรุงลอนดอนในปี 1841 ภาพเขียนสีน้ำมันชื่อ Giudecca ในชุดดังกล่าวของ เจ.อ็ม.ดับเบิลยู. เทอร์เนอร์ ก็เปลี่ยนเจ้าของไป 9 ครั้ง โดยครั้งแรกขายไปในราคา 250 กีนี ให้ เอลฮานาน บิกเนลล์ ในปี 1841 ก่อนที่จะถูกขายกลับมายังสถาบัน คริสตีในปี 1863 ในมูลค่า 1,650 กีนี

ต่อมาปี 1897 สถาบันคริสตีได้ขายให้เซอร์โดนัลด์ เคอร์รี ไปในราคา 6,800 กีนี และหลานของเขาได้ขายให้วิลเลียม วู้ด พรินซ์ ไปในปี 1959 ผ่านทางแอ็กนิว เอเยนซี โดยไม่มีใครทราบตัวเลขในการซื้อขาย และภาพดังกล่าวก็กลับมายังแอ็กนิวอีกครั้งในปี 1992 และถูกขายให้กับนักสะสมผู้ไม่ประสงค์ออกนามท่านหนึ่ง โดยภายหลังได้นำไปบริจาคให้สมาคมเซนต์ฟรานซิส ออฟ อัสซีซี

โจเซฟ มัลลอร์ด วิลเลียม เทอร์เนอร์ นับว่าเป็นจิตรกรนักวาดภาพแลนด์สเคปที่ดีที่สุดคนหนึ่งของโลก ผลงานของเขาโดดเด่นขนาดได้แสดงนิทรรศการในรอยัล อคาเดมีตั้งแต่ยังเป็นวัยรุ่น ทั้งชีวิตเขาทุ่มเทให้งานศิลปะ ต่างจากศิลปินรุ่นเดียวกันในบ้านเกิด นั่นเป็นสาเหตุให้มีจิตรกรชาวอังกฤษไม่มากมายนักที่มีชื่อสียงในระดับนานาชาติ

เทอร์เนอร์ เกิดในลอนดอนเมื่อปี 1775 บิดาของเขาเป็นช่างตัดผม มารดาเสียชีวิตตั้งแต่เขายังเด็กมาก เขาได้รับการศึกษาในระบบเพียงเล็กน้อย ศิลปะเป็นอย่างเดียวที่เขามีโอกาสศึกษาด้วยตัวเอง พออายุเพียง 13 ปี เขาก็เริ่มเขียนรูปอยู่ที่บ้าน นำออกแสดงและขายในร้านตัดผมของบิดานั่นเอง

ขณะที่เทอร์เนอร์อายุ 15 ปี เขาก็ได้รับเกียรติอย่างไม่เคยมีมาก่อน โดยได้รับเชิญให้ไปแสดงงานที่รอยัล อคาเดมี และอีก 3 ปีต่อมาเขาก็มีสตูดิโอวาดภาพเป็นของตัวอง เขามีชื่อเสียงโด่งดังขึ้นอย่างรวดเร็ว นอกจากนี้ ยังได้รับเลือกให้เข้าไปนั่งในรอยัล อคาเดมีตั้งแต่อายุยังน้อยอีกด้วย โดยในปี 1802 เทอร์เนอร์ก็กลายเป็นสมาชิกเต็มตัวของรอยัล อคาเดมี ด้วยวัยเพียง 27 เท่านั้น ก่อนที่เขาจะออกเดินทางไปทั่วยุโรป

ความงดงามของทิวทัศน์ในกรุงเวนิซ เป็นแรงบันดาลใจให้เขาสร้างสรรค์ผลงานออกมามากมาย โดยเขาไปที่นั่นเพื่อศึกษาความเปลี่ยนแปลงของทะเลและท้องฟ้าในทุกฤดูกาล 

นอกจากนั้น เขายังต้องศึกษาเรื่องโครงสร้างทางภูมิศาสตร์และวาดออกมาเป็นรูปกราฟฟิก เขาอยู่ที่เวนิซเป็นปีๆ พร้อมกันนั้นก็ได้สร้างสรรค์เทคนิคในการวาดภาพของตัวเองขึ้น โดยนำความรู้สึกแสนโรแมนติกและ เจิดจ้าของเขา ถ่ายทอดลงไปในภูมิประเทศที่เขาเห็นจริง จดออกมาเป็นชิ้นงานที่โดดเด่น

เมื่อเขาอายุมากขึ้นดูเหมือนจะเริ่มกลายเป็นคนเพี้ยนๆ และแปลกแยก เขาไม่เคยมีเพื่อนสนิท ในชีวิตของเขามีแต่บิดา ซึ่งเขาอยู่ด้วยเป็นระยะเวลากว่า 30 ปี เทอร์เนอร์ไม่อนุญาตให้ใครอยู่ด้วยเวลาที่เขาวาดภาพ และพักหลังๆ เขาก็เริ่มใช้ชีวิตออกห่างจากสังคมเรื่อยๆ เขาปฏิเสธที่จะเข้าประชุมในรอยัล อคาเดมี บางคนแทบไม่เจอเขาเป็นเดือนๆ เขายังคงเดินทาง...คนเดียว และจัดนิทรรศการภาพเขียนเป็นครั้งคราว แต่มักปฏิเสธที่จะขายรูป คราวใดที่เขาถูกตื๊อให้ขายไปสักรูปหนึ่ง เขาจะดูหดหู่ไปเป็นสัปดาห์ทีเดียว

ในปี 1850 เทอร์เนอร์แสดงงานภาพเขียนครั้งสุดท้าย หลังจากนั้นอยู่ดีๆ เขาก็หายไปจากบ้าน คนดูแลบ้านพยายามตามหาเขาอยู่เป็นเดือนๆ ในที่สุดก็ไปพบเขาอยู่ที่บ้านหลังหนึ่งในย่านเชลซี และป่วยหนักโดยไม่มีใครดูแล

โจเซฟ มัลลอร์ด วิลเลียม เทอร์เนอร์ เสียชีวิตเพียง 1 วันหลังจากที่มีคนไปพบ ในปี 1851 คำสั่งเสียก่อนตายสำหรับเขาที่เรียกตัวเองว่า "ศิลปินหมดสภาพ" ก็คือ ภาพเขียนของเขาทุกชิ้นจะถูกยกให้เป็นสมบัติของประเทศอังกฤษ และขอให้ฝังร่างของเขาไว้ในโบสถ์เซนต์ปอล

แม้ว่าเทอร์เนอร์จะโด่งดังจากผลงานภาพเขียนสีน้ำมันจำนวนมาก หากเขายังได้รับยกย่องให้เป็น ผู้บุกเบิกการวาดภาพแลนด์สเคปด้วยสีน้ำ โดยมี ผลงานสำคัญๆ อย่าง Calais Pier, Dido Building Carthage, Rain, Steam and Speed, Burial at Sea, และ The Grand Canal, Venice

เอล เกรโก-โกยา ยอดศิลปะสเปนกลางลอนดอน

หากชื่นชอบผลงานมาสเตอร์พีซของจิตรกรชาวสเปน นอกเหนือจากพิพิธภัณฑ์หอศิลป์ปราโด ในกรุงมาดริด ประเทศเจ้าตำรับแล้ว ก็เห็นจะต้องมาที่พิพิธภัณฑ์ศิลปะ เดอะ โบว์ส (The Bowes Museum) ในปราสาทบาร์นาร์ด ที่เมืองเดอร์แฮม ทางตะวันออกเฉียงเหนือของอังกฤษ ซึ่งระหว่างวันนี้-7 ม.ค. 2018 ได้ขนเอาคอลเลกชั่นสุดพิเศษของจิตรกรสเปนมาให้ชมกัน ณ หอศิลป์วอลเลซ คอลเลกชั่น กลางกรุงลอนดอน (Wallace Collection, London) กับนิทรรศการ El Greco to Goya - Spanish Masterpieces from The Bowes Museum

ในนิทรรศการนี้ ขนมาตั้งแต่สุดยอดผลงานของ “เดอะ กรีก” เอล เกรโก หรือ โดเมนิคอส เตโอโตโคปุลอส (มีชีวิตระหว่างปี 1541-1614) อย่าง The Tears of St Peter ไปจนถึง Interior of a Prison ของฟรานซิสโก เด โกยา (1746–1828) รวมทั้ง Mariana of Austria, Queen of Spain ของเคลาดิโอ โคเอลโย (1642–1693) และมาสเตอร์พีซของจิตรกรที่อาจชื่อไม่คุ้นหูคนอื่นๆ ซึ่งนับเป็นการเปิดโลกทัศน์ทางศิลปะสเปน จากศตวรรษที่ 15-19 ได้เป็นอย่างดี เช่น Still life with Asparagus, Artichokes, Lemons and Cherries ของ บลาส เด เลเดสมา ที่โลดแล่นอยู่ในแวดวงศิลปะสเปนราวปี 1602-1614 โดยไม่มีใครทราบประวัติความเป็นมาของเขาเลยด้วยซ้ำ มีเพียงผลงานจำนวนน้อยที่คงเหลือเป็นหลักฐานการมีอยู่ของเขา

“ต้องบอกว่า พิพิธภัณฑ์ศิลปะ เดอะ โบว์ส เป็นศูนย์รวมของศิลปะมาสเตอร์พีซของจิตรกรสเปนอย่างแท้จริง” ซาเวียร์ เบรย์ ผู้อำนวยการหอศิลป์วอลเลซ คอลเลกชั่น บอก เป็นเพราะว่าผู้ก่อตั้งพิพิธภัณฑ์ อย่าง จอห์น และโจเซฟิน โบว์ส ชายชาวอังกฤษ ผู้สมรสกับภริยาชาวฝรั่งเศส มีใจรักในศิลปะ เธอตัดสินใจขายปราสาทที่เป็นมรดกตกทอดจากบิดา (เอิร์ลแห่งสตราทมอร์ ที่ 3) เพื่อนำมาซื้อภาพเขียนล็อตใหญ่ โดยเฉพาะภาพของเอล เกรโก และฟรานซิสโก เด โกยา ซึ่งมีบันทึกเอาไว้ว่า ซื้อมาจากคอลเลกชั่นของ เคาน์เตส เด ควินโต ในสเปน ราวปี 1862

สำหรับ ซาเวียร์ เบรย์ ซึ่งอดีตเคยเป็นภัณฑารักษ์จิตรกรรมสเปน ณ หอศิลป์แห่งชาติอังกฤษ กรุงลอนดอน (National Gallery, London) บอกต้องยอมรับเลยว่า จะหาคอลเลกชั่นภาพพอร์เทรตผลงานของฟรานซิสโก เด โกยา ที่ดีกว่าที่เห็นในพิพิธภัณฑ์ศิลปะ เดอะ โบว์ส ไม่มีอีกแล้ว โดยที่นี่มีกระทั่งภาพพอร์เทรตของ ฆวน อันโตนิโอ เมเลนเดซ บัลเดส กวี นักกฎหมาย และนักเคลื่อนไหวทางการเมือง เพื่อนสนิทของจิตรกรดังรวมอยู่ด้วย

นอกจากนี้ ผลงานของ “เดอะ กรีก” เอล เกรโก ณ พิพิธภัณฑ์ศิลปะ เดอะ โบว์ส ก็ต้องบอกว่า รวมสุดยอดของผลงานที่ดีที่สุดไว้ในที่เดียว ไม่กระจัดกระจายเหมือนในสเปนด้วยซ้ำ โดยเฉพาะ The Tears of St Peter ซึ่งเป็นผลงานไฮไลต์ของนิทรรศการที่นำมาจัดแสดงที่หอศิลป์วอลเลซ คอลเลกชั่นนี้ ที่เอล เกรโก วาดเอาไว้ถึง 6 เวอร์ชั่น “สำหรับผลงาน The Tears of St Peter พิพิธภัณฑ์ศิลปะ เดอะ โบว์ส นับเป็นเวอร์ชั่นแรกที่เขาวาด” ผู้อำนวยการหอศิลป์วอลเลซ คอลเลกชั่น บอก

นับเป็นครั้งแรกที่ผลงานระดับมาสเตอร์พีซ ได้มาปะทะสังสรรค์กับผลงานของศิลปินเล็กๆ แต่สุดยอดไม่แพ้กัน แถมยังเปิดโอกาสให้ชมกันฟรีๆ ไปจนถึงต้นปีหน้า กลางกรุงลอนดอนกันเลยทีเดียว โดยวอลเลซ คอลเลกชั่น ต้องการให้ได้บรรยากาศเหมือนกับได้ไปเยือนปราสาทบาร์นาร์ด ในเดอร์แฮมจริงๆ จึงได้จัดแสดงต่างจากนิทรรศการอื่นๆ แบบให้ความรู้สึกเหมือนเดินชมภาพเขียนในบ้าน นอกจากนี้ ยังจัดแสงแบบสลัวๆ ให้ได้ชมกันตามอารมณ์ภาพ ที่ส่วนใหญ่บอกเล่าเรื่องราวอิงคริสต์ศาสนา รวมทั้งเป็นภาพในโทนขรึมขลังอีกด้วย

อย่างไรก็ตาม การแสดงงานครั้งนี้ต้องการนำเสนอคุณค่าทางศิลปะเป็นหลัก แม้ว่าผลงานจำนวนมากจะมีเนื้อหาเกี่ยวกับศาสนาคริสต์ก็ตาม ดังเช่น ผลงานของ โฆเซ อันโตลิเนซ (1635-1675) The Immaculate Conception ที่ซาเวียร์ เบรย์ บอกว่า ให้มองข้ามเรื่องความเลื่อมใส ไปโฟกัสที่ความเป็นผลงานศิลปะชั้นเยี่ยม

เช่นเดียวกับ The Tears of St Peter ในแง่ของศิลปะนั้น ไม่ได้คำนึงว่าเป็นเรื่องราวของนักบุญเปโตร ผู้ทรงสถิตอยู่เบื้องขวาพระหัตถ์ของพระเจ้า หรือผู้ซึ่งตรึงกุญแจสวรรค์ ทว่าเป็นเรื่องขององค์ประกอบภาพที่มอบอารมณ์ขุ่นข้องหมองใจ นักบุญเปโตรในเสื้อผ้าสีน้ำเงินเข้มตัดด้วยสีเหลืองมัสตาร์ด กับสีหน้าของท่านที่เต็มไปด้วยน้ำตา บนฉากหลังขมุกขมัวกับพายุที่โหมกระหน่ำ

“ผมว่าภาพนี้มาอยู่ในยุคแอบสแทรกต์ อิมเพรสชันนิสม์ได้อย่างเนียนๆ เลย” ซาเวียร์ เสริม

พอร์เทรตของ ฆวน อันโตนิโอ เมเลนเดซ บัลเดส แขวนอยู่ตรงข้ามกับ The Tears of St Peter ในนิทรรศการฯ โดย ฟรานซิสโก เด โกยา วาดภาพเพื่อนกวี-นักกฎหมายแก้มสีชมพูระเรื่อ ปากของเขาเผยอเล็กน้อย เหมือนต้องการจะพูดอะไรสักอย่าง นับเป็นภาพเขียนที่แตกต่างไปจากภาพอื่นๆ ของโกยา ที่จัดแสดงในนิทรรศการนี้อย่างสิ้นเชิง โดยเฉพาะภาพไฮไลต์อย่าง Interior of a Prison ฉากตอนในคุกที่ดูไม่น่าอภิรมย์ กับภาพเงาเลือนรางของนักโทษที่ดูคล้ายปิศาจผอมโซ โดนตรึงอยู่ในโซ่ตรวน ขณะที่ภาพอื่นๆ ทั้งภาพเกี่ยวกับการสู้วัวกระทิง, ไฟไหม้โรงละคร รวมทั้งภาพนักเดินทาง ก็แตกต่างไปคนละอารมณ์

แน่นอนว่า ซีรี่ส์ผลงานของโกยา มากันครบถ้วนแบบยากที่จะเห็นที่ไหน ทั้งภาพพิมพ์ชุด Caprichos ไปจนถึง Black Paintings อันเป็นซีรี่ส์สุดท้ายก่อนที่เขาจะจบชีวิตลง

เอดวาร์ด มุงค์ ผลงาน 6 ทศวรรษ ที่ เดอะ เม็ต บรอยเออร์

Self Portrait: Between the Clock and the Bed (1940-43) 

เอดวาร์ด มุงค์ จิตรกรชาวนอร์วีเจียน (มีชีวิตระหว่างปี 1863-1944) สร้างชื่อเสียงในช่วงต้นๆ ของอาชีพจิตรกรของตัวเอง ด้วยภาพเขียนแนวแปลกๆ หลอนๆ เนื่องเพราะอิทธิพลแห่งยุคโมเดิร์น ซึ่งทำให้เขาประสบความสำเร็จอย่างมาก ในราวปี 1913 ซึ่งจะว่าไป เอดวาร์ด ตอนนั้นก็อายุอานาม 50 ปีไปแล้ว และตลอดเส้นทางในอาชีพ เขามักจะกลับไปนำเอาแรงบันดาลใจเก่าๆ มาสร้างความหลอนในรูปแบบใหม่อยู่เสมอ

Madonna (1894-1895) 

ภาพเซลฟ์พอร์เทรต Between the Clock and the Bed (1940-43) ผลงานช่วงบั้นปลายชีวิตจิตรกรเอกของนอร์เวย์ ซึ่งดูเหมือนเป็นตำนานบทใหม่ในผลงานศิลปะของเขา และตอนนี้ได้กลายมาเป็นชื่อของนิทรรศการ Edvard Munch: Between the Clock and the Bed จัดแสดงอยู่ที่ เดอะ เม็ต บรอยเออร์ (The Met Breuer) แกลเลอรี่สาขาของเดอะ เม็ต หรือ เดอะ เมโทรโพลิแทน มิวเซียม (The Met - The Metropolitan Museum) กรุงนิวยอร์ก สหรัฐ โดยนำเอาผลงาน 43 ชิ้น ตลอดช่วงชีวิตการสร้างสรรค์ผลงาน 6 ทศวรรษของเขา ซึ่งรวมทั้งภาพเซลฟ์พอร์เทรต 16 ชิ้นที่หาชมยาก และไม่เคยมีการจัดแสดงในสหรัฐมาก่อน

การจัดแสดงภาพในนิทรรศการ Edvard Munch: Between the Clock and the Bed แสดงให้เห็นภาพที่ เอดวาร์ด มุงค์ วาดแล้วนำกลับมาวาดใหม่ในเวอร์ชั่นต่างๆ ภาพไหนวาดไว้มากที่สุดก็จะจัดเอาไว้เป็นกลุ่มเป็นก้อนใหญ่ในนิทรรศการ ซึ่งแสดงให้เห็นความเป็นศิลปินที่ฉีกกฎเกณฑ์ของศตวรรษที่ 20 ในฐานะจิตรกรผู้โดดเด่นแห่งยุคซิมโบลิสม์ (Symbolism) หรือยุคศิลปะสัญลักษณ์ อย่างชัดเจน

แนวคิดและใจความสำคัญของผลงานศิลปะชิ้นสุดท้ายของ เอดวาร์ด มุงค์ สามารถที่จะเชื่อมโยงกลับไปถึงจิตรกรรมในช่วงก่อนหน้าของเขาได้มากมาย โดยในนิทรรศการได้จัดแสดงภาพเขียนหลายๆ ยุคเอาไว้ด้วยกัน ทำให้ผู้เข้าชมสามารถจะจับเอาเอกลักษณ์ในการสร้างสรรค์งานศิลปะ ไม่ว่าจะเป็นเรื่องขององค์ประกอบภาพ รวมทั้งเทคนิควิธีการที่ไม่เหมือนใครของจิตรกรผู้เอกอุ

ภาพแรกที่เราจะได้เห็นเมื่อเข้าไปในนิทรรศการ ไม่ใช่ภาพดังอย่าง The Scream (1893) Madonna (1894-1895) หรือ Puberty (1895) หากเป็นภาพจากช่วงสุดท้ายในชีวิตของเขา ที่นำมาตั้งเป็นชื่อนิทรรศการ Self Portrait: Between the Clock and the Bed ซึ่งบอกเล่า “มู้ด แอนด์ โทน” ของนิทรรศการที่จะได้ชมต่อไปนี้ว่า ไม่ธรรมดา และแตกต่างจากการรวบรวมผลงานของเอดวาร์ด มุงค์ ที่ผ่านมาอย่างแน่นอน

The Scream (1893) 

ภาพเขียนชิ้นนี้แสดงให้เห็นห้องนอนของจิตรกรนอร์วีเจียน ที่มีประตูเปิดไปสู่สตูดิโอวาดภาพของเขาที่ด้านหลัง ตัวของศิลปินเองยืนตรงทำหน้าตาไร้อารมณ์ ระหว่างนาฬิกาตั้งพื้นแบบโบราณ กับเตียงนอน ภาพดูไม่บ่งบอกกาลเวลา เหมือนกับว่าเล่าเรื่องทั้งชีวิตของเอดวาร์ด มุงค์ ที่วนเวียนอยู่ในห้องๆ นี้ และสตูดิโอของเขา

ขณะที่ภาพเซลฟ์พอร์เทรตอีก 15 ภาพ ก็นับว่าเป็นกลุ่มภาพที่ เอดวาร์ด วาดอยู่บ่อยๆ โดยมีตั้งแต่ภาพวัยหนุ่ม ไปจนถึงวัยชรา ซึ่งเขาเรียกว่าเป็นการวาดเพื่อพิเคราะห์ความเป็นตัวเอง (Self-scrutinies) ในหลากหลายแง่มุม โดยส่วนตัวแล้ว เอดวาร์ด มุงค์ บอกว่า ภาพเหล่านี้เป็นการบ่งบอกจุดเปลี่ยนของชีวิต เป็นอัตชีวประวัติ เป็นการสารภาพบาป เป็นการศึกษาสภาพทางจิต อีกทั้งยังเป็นวรรณกรรมแห่งชีวิตของเขาอีกด้วย

Puberty (1894)

นอกจากภาพเซลฟ์พอร์เทรตจำนวนมากที่ไม่เคยจัดแสดงในสหรัฐมาก่อนแล้ว ยังมีอีก 7 ภาพจิตรกรรมของจิตรกรดังชาวนอร์วีเจียน ที่ชาวอเมริกันยังไม่เคยได้ชื่นชมเช่นเดียวกัน ตั้งแต่ Lady in Black (1891) Puberty (1894) Jealousy (1907) Death Struggle (1915) Man with Bronchitis (1920) Self-Portrait with Hands in Pockets (1925-26) และ Ashes (1925)

ยิ่งไปกว่านั้น ยังมีผลงานชิ้นสำคัญ Sick Mood at Sunset, Despair (1892) ที่ถือว่าเป็นปฐมบทของผลงานเลื่องชื่อที่สุดของเขา และเป็นสุดยอดผลงานที่น่าจดจำที่สุดในยุคศิลปะสมัยใหม่ อย่าง The Scream ซึ่งออกมาจัดแสดงนอกยุโรปเป็นครั้งที่ 2 เท่านั้นในหน้าประวัติศาสตร์

Sick Mood at Sunset, Despair (1892)

นิทรรศการ Edvard Munch: Between the Clock and the Bed ได้นำเอาผลงานจากคอลเลกชั่นส่วนตัวของ เอดวาร์ด มุงค์ จาก มุงค์ มิวเซียม (Munch Museum) ในกรุงออสโล ประเทศนอร์เวย์ รวมทั้งสถาบันศิลปะ และจากคอลเลกชั่นส่วนตัวของนักสะสมจากทั่วโลกมาจัดแสดงให้ครบสมบูรณ์ ทำให้เห็นความสามารถ ความเชี่ยวชาญด้านศิลปะที่แท้ของจิตรกรชื่อดัง รวมทั้งวิธีคิดสุดแสนจะเสรีนิยมของเขาผ่านผลงานแต่ละชิ้น

ไปชมได้ตั้งแต่วันนี้-4 ก.พ. ศกหน้า ณ เดอะ เม็ต บรอยเออร์ ถนนเมดิสัน กรุงนิวยอร์ก สหรัฐ

Salvator Mundi ภาพแพงที่สุดในโลก

เพิ่งทุบสถิติ กลายเป็นภาพเขียนราคาแพงที่สุดในโลก จากการประมูลที่สถาบันคริสตีส์ กรุงนิวยอร์ก ไปเมื่อวันที่ 15 พ.ย.ที่ผ่านมานี้เอง สำหรับภาพเขียน Salvator Mundi (Saviour of the World) ของยอดจิตรกรผู้เอกอุแห่งยุคเรอเนสซองซ์ เลโอนาร์โด ดา วินชี กับยอดประมูล 450.3 ล้านดอลลาร์สหรัฐ (หรือราว 1.5 หมื่นล้านบาท) แซงราคาที่เคยมีคนประมูลภาพ Interchange ของ วิลเลม เด คูนิง ไปเมื่อปีที่ผ่านมาแตกกระจาย

จะว่าไปแล้ว ขึ้นชื่อว่าเป็นภาพเขียนของเลโอนาร์โด ดา วินชี ก็แทบจะหามูลค่าไม่ได้อยู่แล้ว โดย Salvator Mundi เป็นหนึ่งในภาพเขียนของเขาที่คนคิดว่าสูญหายไปแล้ว ทว่า ได้กลับหวนคืนสู่แวดวงศิลปะอีกครั้ง ในปี 2005หลังได้รับการพิสูจน์ว่าเป็นภาพเขียนแท้ๆ ของเลโอนาร์โด ดา วินชี จึงมีการบูรณะ และได้นำออกแสดงโชว์ครั้งแรกในปี 2011

Salvator Mundi เป็นภาพพระเยซูในฐานะผู้กอบกู้โลก คาดว่า เลโอนาร์โด ดา วินชี วาดขณะที่ทำงานอยู่ภายใต้ร่มเงาของพระเจ้าหลุยส์ที่ 12 แห่งฝรั่งเศส (ระหว่างปี 1506-1513) ภายหลังได้ตกเป็นสมบัติของพระเจ้าชาร์ลส์ที่ 1 แห่งอังกฤษ โดยมีบันทึกเป็นหลักฐานว่า เป็นหนึ่งคอลเลกชั่นศิลปะส่วนพระองค์ในปี 1649 ต่อมาได้ตกเป็นของดยุกแห่งบักกิงแฮมและนอร์มันบี ในปี 1763

Salvator Mundi เผยโฉมออกมาบนโลกนี้อีกครั้ง ในปี 1900 เมื่อ ฟรานซิส คุ้ก (ไวส์เคาน์คนแรกของมอนเซอร์ราเต) นักสะสมชาวอังกฤษ ออกมาซื้อเอาไว้เป็นคอลเลกชั่นส่วนตัว สภาพของภาพเขียนตอนนั้นเสียหายหนักมาก จากความพยายามในการบูรณะแบบไม่มีความรู้ ภายหลังในปี 1958 ทายาทของฟรานซิส คุ้ก จึงขายภาพเขียนนี้ไปในราคาเพียง 45 ปอนด์เท่านั้น

ในปี 2005 ภาพ Salvator Mundi ตกเป็นของสมาคมผู้ค้าศิลปะ โดยหนึ่งในสมาชิกสมาคม คือ โรเบิร์ต ไซม่อน ผู้เชี่ยวชาญด้านศิลปะโอลด์ มาสเตอร์ส (Old Masters) พวกเขารู้สึกเศร้าใจเป็นอย่างมาก ที่เห็นสภาพของภาพเขียนล้ำค่าของจิตรกร ที่อาจเรียกได้ว่าเอกอุที่สุดในโลกชิ้นนี้ โดยถึงกับบรรยายว่า เป็นความวินาศ ตกต่ำ และมืดมนถึงขีดสุด

เมื่อ Salvator Mundi ตกอยู่ในมือผู้เชี่ยวชาญ ทำให้การบูรณะภาพเขียนล้ำค่า เพื่อฟื้นฟูให้กลับคืนสู่สภาพที่คงเดิม เมื่อครั้งที่จิตรกรตัวจริงวาดเอาไว้มากที่สุดได้เริ่มต้นขึ้น จนสามารถอวดโฉมในนิทรรศการ Leonardo da Vinci : Painter at the Court of Milan (ปี 2011-2012) ณ หอศิลป์แห่งชาติ กรุงลอนดอน ประเทศอังกฤษได้ ด้วยความร่วมมือของผู้เชี่ยวชาญทางด้านศิลปะโอลด์ มาสเตอร์ส และผู้เชี่ยวชาญเฉพาะด้าน เลโอนาร์โด ดา วินชี ทั้งหลาย ตั้งแต่ โรเบิร์ต ไซม่อน, มาร์ติน เคมพ์ และวอลเทอร์ ไอแซกสัน

ภาพเขียนบุตรของพระเจ้าผู้กอบกู้โลก มี ดีมิตรี ไรโบลอฟเลฟ ซื้อผ่าน อีฟส์ บูวิเยร์ นักค้าศิลปะชาวสวิสไปที่ราคา 127.5 ล้านดอลลาร์ ในปี 2013 ก่อนที่จะนำมาออกประมูลจนกลายเป็นภาพเขียนราคาแพงที่สุดในโลกไปในที่สุด

ปฏิเสธไม่ได้ว่า ชื่อชั้นของความเป็น เลโอนาร์โด ดา วินชี นั้นมีส่วนเป็นอย่างมาก ที่ทำให้มูลค่าของงานศิลปะชิ้นนี้พุ่งทะลุเพดานประมูล แต่อย่างไรก็ตาม ผู้เชี่ยวชาญได้ให้ทรรศนะทางศิลปะถึงคุณค่าของภาพ Salvator Mundi ที่แสดงถึงเอกลักษณ์ในผลงานของจิตรกรผู้เอกอุเอาไว้...


ลูกแก้ว

หากภาพนี้วาดราวๆ ปี 1500 เลโอนาร์โด ก็น่าจะอายุราวๆ 48 ปี ซึ่งวอลเทอร์ ไอแซกสัน ผู้เขียนอัตชีวประวัติของ เลโอนาร์โด ดา วินชี บอกว่า เป็นช่วงที่เขากำลังมุ่งมั่นกับการศึกษาเรื่องเลนส์ การหักเหของแสง และวิชาฟิสิกส์ ซึ่งมักจะมาปรากฏในภาพเขียนด้วย

การหักเหของแสงผ่านลูกแก้วคริสตัล น่าจะเกิดแสงเงาลงบนเสื้อผ้าด้านหลัง เช่นเดียวกับเงาของมือ ก็น่าจะปรากฏลงบนลูกแก้ว รายละเอียดที่ไม่เหมือนจริงตรงนี้ ดูคล้ายเป็นจุดบอดของภาพเขียนหากไม่ได้พะยี่ห้อเลโอนาร์โด ดา วินชี ที่วอลเทอร์ ไอแซกสัน บอกว่า ทั้งหมดทั้งมวลนี้เป็นการแสดงออกถึงปาฏิหาริย์แห่งพระเยซูคริสต์


ตำแหน่งร่างกาย

ไม่เคยมีภาพเขียนของ เลโอนาร์โด ดา วินชี ภาพไหน ที่วาดแบบให้หันหน้าตรง อยู่ตรงกลางภาพ เป็นรูปติดบัตรแบบนี้มาก่อนเลย ลักษณะการวางตำแหน่งร่างกายที่เปี่ยมไปด้วยความหมาย เป็นเครื่องหมายการค้าของจิตรกร โดยเฉพาะแบบที่ดูลึกลับ มีการเอี้ยวคอ เอียงไหล่ กลับไม่ปรากฏในภาพนี้ จนถึงขั้นที่มีการลือกันไปก่อนหน้านี้ว่า ต้องไม่ใช่ผลงานของเลโอนาร์โดอย่างแน่นอน คาดว่าเป็นผลงานของผู้ช่วยที่ทำงานเคียงข้างเขา ฯลฯ

อย่างไรก็ตาม หลังจากได้มีการพิสูจน์เป็นที่แน่ชัดแล้วว่า เป็นผลงานของยอดศิลปินเรอเนสซองส์หนึ่งเดียวกันนี้อย่างแน่นอน ไมเคิล ดาลีย์ ผู้อำนวยการของอาร์ตวอทช์ แห่งสหราชอาณาจักร อธิบายว่า การจัดวางตำแหน่งร่างกายบุตรของพระเจ้าใน Salvator Mundi ให้เป็นแบบหน้าตรงเรียบๆ แบนๆ แสดงความเป็น “รูปบูชา” ซึ่งต่างจากวิธีการวาดภาพนาย/นางแบบของเลโอนาร์โดโดยสิ้นเชิง


ที่มาที่ไป

ภาพวาดน้อยกว่า 20 ชิ้น ที่ผ่านการพิสูจน์ว่าเป็นผลงานที่แท้จริงของ เลโอนาร์โด ดา วินชี และก่อนหน้านี้ Salvator Mundi ไม่ได้อยู่ในรายชื่อนั้นอยู่เป็นเวลานาน ความสับสนส่วนหนึ่ง เกิดจากการที่ เวนเซสลอส ฮอลลาร์ จิตรกรจากศตวรรษที่ 17 ได้สร้างสรรค์ภาพพิมพ์ก๊อบปี้ โดยอาศัยภาพนี้เป็นแบบออกมา

หลังจากสมัยของพระเจ้าชาร์ลส์ที่ 1 ภาพนี้ก็อันตรธานหายไป ก่อนจะโผล่มาอีกครั้งในปี 1900 ซึ่งตอนนั้นกลายเป็นว่า Salvator Mundi ภาพนี้วาดโดยแบร์นาร์ดิโน ลุยนิ ผู้ติดตามของเลโอนาร์โด อีกที กว่าจะเคลียร์สถานะตัวเองได้ ก็ปาเข้าไปในปี 2005 ที่ภาพผ่านกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ในการพิสูจน์ว่า วาดขึ้นในขณะที่เลโอนาร์โด ยังมีชีวิตอยู่ รวมทั้งเทคนิควิธีการวาดที่ไม่เหมือนใคร เช่น เม็ดสีที่ใช้ การเลือกแผ่นวอลนัทมาวาดภาพ หรือการนิยมใช้นิ้วหรือส่วนหนึ่งของร่างกายกดลงไปในภาพ ฯลฯ


การบูรณะภาพ

แม้จะได้รับการพิสูจน์แล้วว่า Salvator Mundi เป็นผลงานที่แท้ของ เลโอนาร์โด ดา วินชี ทว่าก่อนปี 2011 นั้น ภาพนี้แทบไม่เหลือสภาพความเป็นภาพเขียนอันทรงคุณค่า ถึงขนาดผ่านการขายที่ราคาเพียง 45 ปอนด์มาแล้ว

การปรากฏขึ้นในโลกศิลปะอีกครั้งในปี 2005 นั้นแทบไม่เหลือคราบของความเป็นผลงานของยอดจิตรกรแห่งยุคเรอเนสซองซ์ ต้องขอบคุณผู้เชี่ยวชาญทุกท่าน และที่สุดของที่สุด คือ ผลงานของนักบูรณะภาพเขียน ดิแอนน์ ดอว์เยอร์ โมเดสตินี ผู้เชี่ยวชาญการบูรณะภาพเขียนโอลด์ มาสเตอร์ส ที่ไม่เพียงอาศัยความเชี่ยวชาญบูรณะภาพตรงหน้าเท่านั้น หากต้องศึกษาเทคนิคและฝีแปรงของจิตรกรแต่ละท่านอย่างละเอียด

ดิแอนน์ ให้สัมภาษณ์ว่า หลักการของเธอ คือ ต้องไม่ทำให้รู้สึกว่า ไปทำลายต้นฉบับของภาพเขียน ต้องไม่เอาตัวเองใส่ลงไปในนั้น “ฉันจึงไม่ทำอะไรมากมาย เพราะภาพเขียนของโอลด์ มาสเตอร์ส ต้องคงความเก่าของตัวเองอยู่แล้ว ส่วนไหนที่แตกหักก็ต้องปล่อยทิ้งเอาไว้อย่างนั้น หากไปทำให้เนี้ยบก็จะกลายเป็น ‘ภาพทำใหม่’ ไม่ใช่การ ‘บูรณะ’ ภาพเขียน”

ท้ายที่สุดแล้ว Salvator Mundi ก็คล้ายกับการค้นพบ Mona Lisa อีกภาพหนึ่งก็ไม่ปาน